Met rode schoentjes in de schuilkelder

Voor Jo Häcker kent de wereld geen grenzen

Door Eric Klop

's-HEERENBERG - Een jaar of vijf geleden vond hij samen met zijn vrouw vanuit het westen des lands rustiger vaarwater in ´s-Heerenberg. Waaruit de inhoud van een koffer opdook. Ruim dertig jaar eerder nagelaten door zijn vader. Stapels documenten gaven Jo Häcker dieper inzicht in zijn achtergrond. Een verhaal dat vele generaties van een Baltisch-Duits drukkers- en uitgeversgeslacht bestrijkt. En dat hij wil delen. Inspiratie uit het veelgeprezen boek De Stamhouder van journalist Alexander Münninghoff en de vraag van zijn Duitse schoondochter hoe de familie van haar man in elkaar steekt deden de rest. Bijgestaan door schrijver/journalist Pieter van Kesteren stelt Häcker zijn research én eigen herinneringen op schrift.

Jo Häcker werd op 31 december 1941 geboren in Leipzig. Een moeder die als dochter van een Nederlandse houthandelaar ter wereld kwam in Estland. Een vader die in Riga, thans de hoofdstad van Letland, zeer succesvol aan de weg timmert in de drukkerij- en uitgeversbranche. "Hij was de vierde generatie die aan het hoofd stond van het familiebedrijf 'W.F. Häcker' dat in 1804 werd opgericht door mijn uit Duitsland afkomstige bet-overgrootvader. De onderneming bloeide voort. Tot 1938, toen Hitler zijn leuze 'Heim ins Reich' van de daken schreeuwde. Etnische Duitsers in andere landen moesten naar Duitsland komen. Mijn ouders vreesden welke kant het opging en vestigden zich in Leipzig. Via zijn internationale contacten werd mijn vader er directeur van een grote diepdrukkerij. Niet lang daarna richtte hij een uitgeverij op, in de wens daarmee na de oorlog terug te keren naar Riga. Dat ging niet door. De Russen, die Letland als oorlogsbuit kregen toebedeeld, zouden alle kapitalisten een kopje kleiner maken."
Zijn eerste herinneringen: Geallieerde bommenwerpers die op weg waren naar Berlijn. "'s Nachts de schuilkelder in. Rode schoentjes aan, op schoot bij mijn moeder. En in de beslissende fase van de oorlog een evacuatie die ons per vrachtwagen wegvoerde van de oprukkende Russen. Mannen mochten niet mee. Weken waren mijn moeder, broertje en ik onderweg. Mijn vader ging er met de fiets achteraan. Na veel omzwervingen kon ons gezin zich herenigen in Sleeswijk-Holstein, waar de hoop bestond om met bootjes over te steken naar Zweden."
Maar het werd het Duitse Bielefeld, waar het gezin Häcker tot 1947 verbleef op een hotelkamer. "We wilden echter niet in Duitsland blijven hangen. Via de Nederlandse familie van mijn moeder konden we naar Amsterdam. Terwijl mijn vader inmiddels als directeur van een drukkerij in Hamburg verbleef. Hij kwam pas later. De Nederlandse drukkerijbranche kon hem goed gebruiken. Werd uit zestig sollicitanten als enige die geen Nederlands sprak bedrijfsleider bij een hoofdstedelijke drukkerij. Vader was een vakman, wist waar ie over praatte. Dat we als Baltische Duitsers statenloos waren, maakte op dat moment evenmin uit. Het duurde nog tot 1953 voordat we genaturaliseerd werden. Na antecedentenonderzoek of mijn familie niet fout was geweest in de oorlog, bewezen kennis van de Nederlandse geschiedenis en… betaling van 10.000 gulden."

Met de als Jochen geboren Jo , - "Een Duitse voornaam gaf kort na de oorlog zeker in combinatie met een Duitse achternaam een negatief stempel" -, diende zich de vijfde generatie van het drukkers- en uitgeversgeslacht Häcker aan. Hij deed een grafische opleiding. Kon bij zijn vader in de drukkerij. "Maar dat heb ik niet gedaan. Wilde in buitenland van mijn fouten leren. Begon als volontair bij, ook weer, een familiebedrijf in het Duitse Geldern. Was er binnen drie maanden afdelingshoofd. Werkte vervolgens in Zwitserland en keerde midden jaren '60 terug naar Nederland. Was onder meer groepsdirecteur bij 't Koggeschip, een Amsterdamse drukker en uitgever van horeca- en beautybladen. Tot 1985, toen ik met 'Häcker Interprint' voor mezelf begon. Was bemiddelaar tussen opdrachtgevers en drukkers. Werkte internationaal. Regelde dat bijvoorbeeld C&A, Warner Bros. en bekende reclamebureaus voor hun promotie in het buitenland op dubbel A0-formaat konden drukken. In Nederland was die mogelijkheid er nog niet."
Ondertussen bleef het bedrijf 'W.F. Häcker' bestaan. Jo legde zich ad hoc toe op speciale projecten, waaronder facsimile-uitgaven. Nadat hij besloot het wat kalmer aan te doen, zette zijn zoon het bedrijf op dezelfde basis en met hetzelfde vakmanschap voort. "De zésde generatie. In Hamburg, waar zijn vrouw vandaan komt. Het was een van de redenen om ons in het oosten des lands te vestigen. 's-Heerenberg scheelt twee uur rijden met de Randstad. Waarom niet naar Groningen verhuisd, nóg dichter bij Hamburg? Haha, er zijn tóch grenzen…!"
En dan die nalatenschap van zijn vader. Een houten Letse legerkoffer waarvan het deksel met daarop de ingebrande initialen 'FH' was afgesloten met een groot roestig slot. Opening onthulde een schat aan gegevens die volgens Jo Häcker de bron vormt voor een 'kroniek van een na de Tweede Wereldoorlog naar Nederland gevluchte Baltisch-Duitse drukkers- en uitgeversfamilie, verteld tegen de achtergrond van 350 jaar Europese geschiedenis'. Het boek verschijnt naar verwachting in de loop van volgend jaar. Tegen die tijd komt deze krant hierop terug. Hoe dan ook staat de titel van de uitgave al vast: 'Koffer uit Riga'. Alvast meer weten over de publicatie? Check www.kofferuitriga.nl.