'Het Achterhoeks is als een kaars die bijna gedoofd is'

REGIO/VARSSEVELD - Het Nedersaksisch, waar het Achterhoekse dialect deel van uit maakt, is erkend als streektaal. Leuk, meent auteur Hans Mellendijk uit Varsseveld, "maar dat had twintig jaar eerder gemoeten.''

Door Miriam Szalata

Hans Mellendijk (67), geboren 'op Sinderen', is het Achterhoeks met de paplepel ingegoten. Zijn ouders spraken altijd dialect met hun vier kinderen. Tegenwoordig gaat het bij hem thuis iets anders. "Bij ons loopt het Nederlands en Achterhoeks door elkaar. Mijn vrouw is Varsseveldse. Wij spreken het plat met elkaar. Toen onze zoon geboren werd, woonden we in Amsterdam. Dan ga je vanzelf Nederlands met hem praten. In zijn kleutertijd zijn we naar Varsseveld verhuisd. Zijn oma sprak wel dialect met hem, maar zelf sprak hij het niet.''

Mellendijk is een liefhebber van zijn streektaal. Zo vertaalde hij de Nederlandse gedichten van van oud-Aaltenaar Pim te Bokkel in het Achterhoeks. In het boek 'Het Daghet tussen de coulissen' - een verzameling eerder gepubliceerde columns van Mellendijk - duiken geregeld Achterhoekse woorden en uitdrukkingen op.
Zijn belangstelling voor het Nedersaksisch ontstond al vele jaren eerder, in de tijd dat Mellendijk naar de kunstacademie in Enschede ging, eind jaren 60 van de vorige eeuw "Er ontstond een soort bewustwording. Veel studenten kwamen uit de Achterhoek en Twente. We spraken veel dialect met elkaar. Op een gegeven moment hebben we een toneelstuk gemaakt over het boerenleven. Drie spelers versjouwden honderd meelzakken en bespraken ondertussen in het TwentsAchterhoeks dialect de ontwikkelingen in de landbouw.''

"Na de kunstacademie, ergens midden jaren 70, vroeg Normaal mij of ik in de redactie van de Anhangerschapbode wilde zitten.De Anhangerschapbode is na vijf nummers een normaal fanclubblad geworden toen de oerredactie er mee ophield. Een poging om er een regionaal streektaal kwartaalblad van te maken mislukte om financiële redenen. Je zag wel meer belangstelling voor de streektaal ontstaan. Je had natuurlijk Normaal, later kwam ook Boh Foi Toch. Zelf ben ik gedichten in het dialect gaan schrijven.''

Nu is het Nedersaksisch als streektaal erkend. Voor hemzelf betekent dat niet zo veel. "Ik heb het altijd al als een taal gezien, en me ook nooit achtergesteld gevoeld. Of zo'n erkenning zin heeft? Ik denk dat het een verlenging is van het
bestaan van de taal. Het is immers al bijna een dode taal, hoewel je wel nieuwe jonge bands ziet muziek maken met teksten in het dialect. Maar eigenlijk is het Achterhoeks als een kaars die bijna gedoofd is, nu komt er misschien een beetje zuurstof bij, waardoor het vlammetje wat groter wordt. Hoelang? Ik denk dat het Nedersaksisch opgaat in de Nederlandse taal.''

Mellendijk hoopt desondanks op een stukje behoud. "Ik ben er voorstander van woorden die eigenlijk dialect zijn, op te nemen in het Nederlands. Bijvoorbeeld 'biesterbane' wat staat voor 'dwaalweg', en 'in de war zijn'. Floribos is ook zo'n
mooi woord. Floribos staat voor een mythisch bos, waarin je zaken kwijt raakt. In overdrachtelijke zin betekent het: het even niet meer weten. Het zou mooi zijn als we die woorden kunnen behouden.''

Streektaal is een belangrijk onderdeel van de cultuur, beaamt Mellendijk. Maar hij is niet iemand die de barricaden opgaat om de hele Achterhoek weer Achterhoeks te laten spreken. Hij hoopt dat de erkenning van het Nedersaksisch betekent dat er geld vrij komt om meer materiaal te ontwikkelen zodat leerlingen lessen in het Achterhoeks kunnen volgen. "Of misschien voor een tijdschrift in het euregionale gebied. Want het Nedersaksisch spreken ze ook in het Duitse grensgebied. Met een tijdschrift voor zowel jongeren als ouderen bevorder je de communicatie tussen Nederlanders en Duitsers. Ze spreken immers dezelfde streektaal.''

Boekpresentatie
Auteur Hans Mellendijk presenteert op zaterdag 27 oktober het boek 'Het Daghet tussen de coulissen. De bijeenkomst is van 15.00 tot 17.00 uur in Kulturhus De Vos in Westendorp. Rond de presentatie is er een klein programma met andere dichters en schrijvers. Het boek bestaat uit een reeks columns die Mellendijk tussen 1996 en 2017 publiceerde in de regionale dagbladen.
Het bevat verschillende thema's. Zo vertelt hij over zijn belevenissen thuis en over de jonge jaren van zijn zoon. Een ander thema is de cultuur in de Achterhoek en gaat onder meer over zijn werk als consulent bemiddeling basisonderwijs en kunst.
In de columns die gaan over vooruitgang worstelt Mellendijk met de moderne ontwikkelingen en tot slot zit hij ook met humor aan de stamtafel in het café. In een intermezzo staat hij stil bij de ziektes die hem troffen - een hartaanval en
hersenvliesontsteking - en wat voor invloed die op zijn leven hadden.
Op de dag van presentatie kost het boek 15 euro. Daarna is het duurder. Het is te verkrijgen bij verschillende boekhandels in de Achterhoek en bij uitgeverij Fagus. Het boek is het tweede in de reeks Achterhoek 350, uitgeven door uitgeverij Fagus uit IJzerlo. Eerder verscheen De Achterhoekse verzen van Pim te Bokkel. Een derde boek is eind november klaar. Dat zal bestaan uit een reeks eerder gepubliceerde columns van Bert Scheuter.