Zwaleman | Sunte Peter

Sunte Peter

In 1966 namen mijn ouders het besluit om naar de Achterhoek te verhuizen. Wij behoorden tot de eerste 'burgers' die een boerderij verbouwden tot woonhuis. Daarmee ging een wens van met name mijn vader in vervulling. Niet alleen omdat hij graag terugkeerde naar het platteland waar hij was opgegroeid. Ook, en misschien wel vooral, omdat hij het als een soort plicht zag om in een tijd dat de landbouw in een ongelooflijk snel tempo veranderde, een stukje agrarisch erfgoed voor afbraak te behoeden. Dat is hem ook gelukt, want hoewel onze familie al lang geen eigenaar meer is, staat Erve Zwaleman er fier en in volle glorie bij. Als een Achterhoeks monument.

De familie die er tot dan toe op boerde maakte begin van dat jaar 1966 de boerderij keurig schoon en vertrok naar een 'burgerwoning' in het dorp. Op 22 februari was het huis leeg. Niet zomaar een datum. Al eeuwen lang namelijk was Sint Pieter het moment waarop een heer je de pacht kon opzeggen. In de Achterhoek werd 'Sunte Peter' dan ook wel boerenverhuisdag genoemd. Onze voorgangers op Zwaleman waren pachters en blijkbaar was hen de pacht nog op Sunte Peter opgezegd. Een halve eeuw geleden werd dus nog vastgehouden aan een gebruik dat misschien al wel twaalf eeuwen oud was.

Peter/Pieter (ofwel de apostel Petrus) wordt gezien als de eerste paus en de opvolger van Jezus op aarde. Dat opper-herderschap werd in de katholieke kerk op 22 februari gevierd. En laat nou rond die dag ook zo ongeveer het voorjaar beginnen!

Onze voorouders, die veel meer dan wij van seizoen naar seizoen leefden, hadden al voor ze tot het christendom waren bekeerd, allerlei gebruiken en bijgeloven verbonden aan het begin van de lente. Allemaal met het doel om die winter zo snel mogelijk plaats te laten maken voor het veel vruchtbaarder voorjaar. Bijgeloof in de ogen van de monniken die met de bijbel in de ene en het zwaard in de andere hand de Achterhoekers tot het christendom bekeerden. Maar slim als ze waren gingen ze er niet tegenin. Ze koppelden zo'n stukje bijgeloof gewoon aan een christelijke feestdag. Heel praktisch.

Zodoende staat Sunte Peter voor het begin van de lente. Ook al kan het op die dag nog vriezen dat het kraakt. Als dat zo is, dan blijft het bovendien nog zeven weken lang ('s nachts) vriezen, zegt de volksweerkunde.

Sunte Peter was volgens onze voorouders ook de dag waarop de ooievaar in ons land terugkeerde. Over die 'stork' die zijn nest weer opzocht bestonden zelfs leuke kinderliedjes. Niemand die ze nog kent. Geen wonder, want steeds meer ooievaars blijven tegenwoordig gewoon hier. Schijnt toch waar te zijn, dat de winters vroeger strenger waren.
Overigens viel Sunte Peter voordat de Gregoriaanse kalender werd ingevoerd (in de Achterhoek gebeurde dat pas rond 1700) twaalf dagen later. Begin maart dus. Toen was er dus nog meer reden voor het gezegde 'Sint Pieter opent het hek van de lente'.

Dat openzetten van het hek was niet voldoende. Nog tot halverwege de negentiende eeuw klopten de Achterhoekse boeren op Sunte Peter met een hamer op deuren en kozijnen, om de winterdemonen uit de boerderij te verdrijven. Vorig jaar heb ik dat thuis ook maar eens geprobeerd. Met een rubberen hamer heb ik er flink op los getimmerd. Het heeft niet geholpen. Een week later vroor het nog acht graden!