Ex-huisarts op zoek naar verhalen voor onderzoek
Relatie huisarts en patiënt in kaart
Door Josée Gruwel
DOETINCHEM - "Vooral de laatste tien jaar van mijn werkzaam leven als huisarts heb ik ervaren dat oprechte interesse in patiënten voor patiënt en arts verrijkend werkt en op den duur in ieder geval tijd oplevert," vertelt Frans Derksen. Hij heeft het over empathie in de communicatie tussen huisarts en patiënt. Als ervaringsdeskundige schreef hij het boek 'Empathie, bestaat ze nog?' om toekomstige dokters te wijzen op het belang van goede communicatie en empathie. Via het Radboudumc in Nijmegen en de Universiteit Utrecht kreeg hij de gelegenheid om wetenschappelijk onderzoek naar dit onderwerp te verrichten. Voor zijn promotieonderzoek is hij nu op zoek naar patiënten die verhalen vertellen.
Frans Derksen was 35 jaar huisarts in Doetinchem. Terwijl aan het eind van zijn carrière het beroep van huisarts verzakelijkte en de huisarts steeds meer een manager werd, hield hem bezig hoe het gesteld is met de relatie tussen arts en patiënt. Eigenlijk maakte hij zich hierover zorgen. Toen hij dan ook de gelegenheid kreeg om hiernaar onderzoek te doen, hapte hij toe. "Misschien kan ik nog een steen verleggen." Nu is hij al zo'n vijf jaar bezig met onderzoeken. "Want wie naar de huisarts gaat, wil gehoord worden. Dat vraagt van de huisarts empatisch vermogen."
In zijn boek legt Derksen uit: "Met empathie bedoel ik het vermogen van de arts zich in te leven in de wereld van de patiënt, het zich vormen van een beeld van die wereld en dat gebruiken bij het helpen van de patiënt. De oprechte interesse vraagt van artsen een empathische grondhouding. Ik ben ervan overtuigd dat wie voortdurend geïnteresseerd is in het leven van zijn patiënten enorme winst kan halen: voor de gezondheid van de patiënten en voor de arbeidsvreugde van de huisarts."
Voor het promotieonderzoek werden tot nu toe dertig huisartsen in het land en een aantal patiënten geïnterviewd. "Hieruit blijkt dat huisartsen erg sterk merken dat ze in hun empathisch gedrag worden beperkt door tijdgebrek, protocollen en standaard vragenlijsten. De veelgehoorde klacht is dat het computerscherm letterlijk en figuurlijk in de weg staat. Als er bijvoorbeeld een suikerpatiënt op het spreekuur komt, moet de huisarts – volgens de zorgverzekeraar – eigenlijk meteen uitgaan van de laboratoriumwaardes van de patiënt. Maar als je deze patiënt eerst zijn verhaal laat doen en hierbij aansluit, dan krijg je een ander proces. Dan wordt de patiënt gesprekspartner en kun je samen de volgende stappen zetten. Deze manier van werken versterkt het onderlinge vertrouwen en geeft een gevoel van saamhorigheid. Daarnaast zal de patiënt bij het plan van aanpak gemotiveerder zijn, omdat het ook zijn plan is. Voor de huisarts heeft deze benaderwijze voor het plan van aanpak of in de diagnostiek in zijn algemeenheid als gevolg dat laboratoriumonderzoek of ander onderzoek veel gerichter aangevraagd kan worden en zelfs soms achterwege kan blijven. Hierdoor wordt de zorg goedkoper, hetgeen zorgverzekeraars weer zal aanspreken." Derksen wijst op eerder onderzoek, waarbij bleek dat empathie leidde tot meer tevreden, minder angstige en tot therapie-trouwe patiënten.
"Bij medisch wetenschappelijk onderzoek wordt het steeds meer als belangrijk gezien om onderzoek ook te baseren op ervaringen en meningen van patiënten. Het doel van dit deel van mijn onderzoek is te bestuderen hoe mensen in het contact met de huisarts empathie ervaren, beschrijven en waarderen." Ook wordt gezocht naar de belangrijkste onderdelen van empathie. Hiermee kan wellicht meer inzicht verkregen worden in hoe de communicatie in een huisartsenpraktijk kan verbeteren.
Voor bovengenoemde is Derksen nu op zoek naar personen vanaf 18 jaar die het afgelopen jaar minstens één keer contact met hun of een huisarts hebben gehad en niet verwikkeld zijn (geweest) in een klachtenprocedure. Iedereen is welkom, maar er is een voorkeur voor mensen die lager of middelbaar opgeleid zijn.
Wie zich opgeeft, neemt deel aan een groep van zes of zeven patiënten die samen met een gespreksleider – in een veilige sfeer waarbij ieder zich op zijn gemak voelt – hun opvattingen en ervaringen uitwisselen. De bijeenkomst vindt plaats op de Radboud Universiteit en duurt ongeveer anderhalf uur. "De verhalen worden anoniem verwerkt. Van te voren krijgt elke deelnemer uitgebreid informatie en daarna wordt iedereen op de hoogte gehouden van de voortgang van het onderzoek."
Als blijk van waardering ontvangt elke deelnemer een VVV-bon van 50 euro.
Opgave: Frans.Derksen@radboudumc.nl