De monumentale villa 'Nieuw Silvold' in Castricum is in 1934 gebouwd in opdracht van de familie Krüger. Foto Wikipedia
Op de fiets onderweg naar vriendin opgepakt in Putten bij de grote razzia
SILVOLDE - Op 6 mei vindt in Gendringen de onthulling plaats van het monument ter nagedachtenis aan de burger- en militaire slachtoffers tijdens de Tweede Wereldoorlog in de voormalige gemeentes Wisch en Gendringen. Via een QR-code zijn de namen en gegevens van de gestorvenen op te roepen. Eén daarvan is Theodoor Krüger, geboren in Silvolde/Bontebrug en overleden in Neuengamme. Een tragisch voorbeeld van op het verkeerde moment op de verkeerde plek.
Door Marcel van Berkum
Het levensverhaal van Theo(door) Krüger, dat zo noodlottig eindigde, is wel in bepaalde kringen bekend, maar niet in deze regio. Amateur historicus Maarten Koudijs maakte deze krant attent op de relatie. De Silvoldenaar geldt als een autoriteit op het gebied van geallieerde vliegtuigcrashes tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij is ook mede samensteller van het boek 'Opdat Wij Niet Vergeten' over de oorlogshandelingen in de kernen van Wisch en Gendringen. Koudijs heeft zich sterk gemaakt voor de totstandkoming van het nieuwe monument in Gendringen. In zijn speurtocht naar oorlogsslachtoffers ontdekte hij het verhaal van Theo Krüger en de connectie met Oude IJsselstreek.
Bontebrug
Op 9 januari 1910 deed kandidaat Johannes Krüger, 28 jaar oud, uit Amsterdam zijn intrede in de Gereformeerde Kerk van Bontebrug. Het was zijn eerste ambt als predikant. Theodoor werd geboren op 14 mei 1914 in Bontebrug als derde zoon in het gezin van dominee Krüger. De familie woonde in de pastorie, die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in brand is geschoten. De dominee en zijn vrouw kwamen uit Amsterdam, maar woonden met veel plezier in de Achterhoek.
Opa Heemskerk
Zoon Theo(door) Krüger was vernoemd naar zijn opa. De vader van zijn moeder, Anna Sarah Heemskerk, was Theo Heemskerk, tientallen jaren lid van de Tweede Kamer en zelfs minister-president van 1908 tot 1913. Heemskerk was een flamboyant man, die in het begin van de 20ste eeuw zijn stempel drukte op de nationale politiek. Hij was controversieel en conservatief. Volgens de overlevering waren de Bontebruggers, maar wat trots als de bekende politicus weer eens op familiebezoek kwam in de pastorie in hun buurtschap.
Nieuw Silvold
Dominee Krüger werd daarna door verschillende gemeentes beroepen. Al na vier jaar, op 6 september 1914, nam het gezin Krüger afscheid van Bontebrug en vertrok naar Maarssen, waar dochter Maria Cornelia werd geboren. Zoon Theodoor is dus een geboren Silvoldenaar, maar heeft slechts enkele maanden in Bontebrug gewoond. Via de gemeentes Delden en Elburg werd de predikant in 1934 beroepen door de Gereformeerde Kerk in Castricum. De familie Krüger liet er een villa bouwen. Om hun liefde voor hun eerste woonplaats Silvolde te benadrukken, kreeg het huis de naam 'Nieuw Silvold'. Het monumentale pand staat ook nu nog in volle glorie aan de Beverwijkerstraatweg en op de gevel prijkt nog steeds de naam.
Tijdens het verblijf van het gezin in Elburg kreeg Theo kennis aan Ytske de Jong, die uit Arnhem afkomstig was en in het pittoreske havenstadje woonde en werkte als kinderjuffrouw. Het mondde uit in een relatie en jaren later op 5 juli 1940 verloofde het stel zich. Theo bezocht in Kampen het Stedelijk Gymnasium. Daarna studeerde hij aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, waar hij ook ging wonen. In de oorlog werd het huis 'Nieuw Silvold' in Castricum gevorderd door de bezetters. De Krügers verhuisden noodgedwongen naar het naburige Beverwijk. Theo besloot als steun in de angstige oorlogsdagen bij zijn ouders in te gaan wonen. Hij bezocht zijn verloofde in Elburg zo vaak als de situatie het toeliet op de fiets. Een fietstocht van circa 150 kilometer in oorlogsomstandigheden was natuurlijk geen sinecure. De Duitsers waren uiteraard alom aanwezig en voordat je het wist was je je fiets kwijt of erger. Bovendien moest je beducht zijn op beschietingen van geallieerde vliegtuigen, die elke beweging op de grond onder vuur namen. Daarom ging hij 's nachts al van huis aan de westkust naar Elburg op de Veluwe.
150 kilometer
op de fiets bij
nacht en ontij
in de oorlog
Op 1 oktober 1944 ging hij op de fiets op weg naar zijn verloofde op de Nunspeeterweg in Elburg. Theo had driekwart van de route afgelegd toen hij tot stoppen werd gedwongen op de Zuiderzeestraatweg bij Putten. Het wemelde van de Duitse soldaten. Hij belandde in wat later de geschiedenis in zou gaan als de 'Razzia van Putten'.
Overval
In Putten ontstond een nieuwe verzetsgroep na Dolle Dinsdag. Van hogerhand kwam de order dat plaatselijke groepen sabotagedaden moesten uitvoeren, zoals het versperren van wegen, het aanvallen van Duitsers en het plegen van overvallen. Dit bevel werd door de Puttenaren met gejuich ontvangen, want zij snakten naar actie. Besloten werd tot een overval op de weg van Nijkerk naar Putten. Op vrijdagavond 29 september 1944 werd er stelling betrokken. Maar de voorbereiding bleek knullig. De mannen waren onzeker en na een uur werd er opgebroken. De volgende avond waagden de verzetsmensen met nieuwe moed weer een poging. Er werd gepost bij de Oldenallerbrug tussen Nijkerk en Putten en een passerende Duitse personenauto onder vuur genomen. Verwarring alom. In de auto bleken vier Duitse soldaten te zitten, die terugschoten. Eén raakte licht gewond, één zwaar, die de volgende dag stierf. Twee soldaten ontsnapten en sloegen alarm. Ook één overvaller werd gewond en is later overleden. De overval mag als mislukt worden betiteld.
Razzia
De Duitsers namen het hoog op en zochten de schuldigen. Zondagmorgen vanaf 6.00 uur werden op de plaats van de overval mensen aangehouden en even later legden de Duitsers om Putten een ring waar geen ontkomen aan was. Alle bewoners van Putten, mannen, vrouwen en kinderen werden opgepakt en bijeengedreven op het Kerkplein. De Duitsers dreigden gijzelaars te executeren als de overvallers zich niet zouden melden. De daders hebben zich nooit gemeld. De vrouwen en kinderen werden de volgende dag weer vrijgelaten en meer dan honderd huizen in brand gestoken. Op maandagmiddag werden de mannen afgevoerd op transport naar 'Durchgangslager' Amersfoort. Na enkele dagen ging de trein verder naar concentratiekamp Neuengamme in de buurt van Hamburg.
Uit Putten zijn 659 mannen weggevoerd naar Amersfoort. Onder hen ook veel evacués en voedselzoekers uit het westen en toevallige voorbijgangers zoals Theo Krüger. Onderweg sprongen er 13 mannen uit de trein. In Amersfoort zijn er 58 vrijgelaten en 588 personen naar Neuengamme op transport gezet. In de werkkampen waren de omstandigheden erbarmelijk. Slechts 48 personen keerden na de bevrijding terug in Putten. De meesten stierven door uitputting, ziekten en martelingen.
Theodoor Krüger is overleden op 12 maart 1945 en gecremeerd op het terrein van Neuengamme.
