The Queen's Own Cameron Highlanders of Canada in de Achterhoek met rechts sergeant Pleun Adrian Rijlaarsdam. Foto: familiearchief
Nederlands/Canadese bevrijder Pleun ontving Bronzen Kruis
OUDE-IJSSELSTREEK - In 1925 emigreert het gezin Rylaarsdam vanuit Holten in Nederland naar Canada. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakt de familie zich zorgen over de situatie in hun verre vaderland. Zoon Pleun Adrian, in Nederland geboren op 29 maart 1918, besluit de daad bij het woord te voegen en gaat in militaire dienst om als soldaat te worden uitgezonden naar Europa. Hij ontvangt na de oorlog het Bronzen Kruis voor heldhaftig optreden bij de bevrijding van de Achterhoek.
Door Marcel van Berkum
Pleun meldt zich aan bij The Queen's Own Cameron Highlanders of Canada. Het infanterieregiment gaat overzee en landt op 7 juli 1944, een maand na D-day, in Graye-sur-Mer in Normandië. De Canadese bevrijders trekken gestaag noordwaarts en leveren onderweg zware gevechten in Frankrijk en België, waarbij veel geallieerde soldaten sneuvelen. Nadat de vijand ten zuiden van de Maas is verslagen trekken zij naar het noordoosten en nemen posities in langs de Duits-Nederlandse grens. Vervolgens krijgen de Camerons de taak om door te stoten richting het noorden van Holland. Op 29 maart trekken ze de Rijn over, richting Achterhoek. Op 30 maart wordt zwaar gevochten in en rondom Netterden en alleen al bij de gevechten daar ter plaatse verliest het regiment 8 manschappen.
Patrouille
De B- en de D-Compagnie van de The Queen's Own Cameron Highlanders of Canada lopen zich vast bij Veldhunten en Milt in een spervuur van Duitse machinegeweerposten. Tegen de avond wordt de aanval afgebroken en de twee voorste compagnieën trekken zich terug op Wieken. Die nacht voert een patrouille onder leiding van sergeant Pleun Adrian Rylaarsdam een verkenning uit in de richting van Veldhunten. De patrouille stuit al snel op heftige Duitse tegenstand. Rylaarsdam en zijn manschappen zoeken dekking in een tweetal huizen. De bewoners schuilen in de kelder. Pleun kan met deze bewoners in hun moedertaal praten, omdat hij van geboorte Nederlander is en er thuis nog Nederlands wordt gesproken. Aldus krijgt hij waardevolle informatie over de positie van de Duitse troepen te horen. Ook verneemt hij dat er in een nabijgelegen woning drie gewonde Canadezen liggen. Hij keert daarop terug naar de eigen linies om rapport uit te brengen, maar laat het daar niet bij.
Reddingsactie
Rylaarsdam is bezorgd over het lot van zijn gewonde kameraden en besluit nog diezelfde nacht een poging te wagen hen in veiligheid te brengen. Een hachelijke onderneming omdat de Duitse troepen in staat van paraatheid zijn door het eerdere vuurgevecht. Samen met enkele brancardiers sluipt hij ongezien door de vijandelijke linies en weet de woning te bereiken waar de gewonden liggen. Om na te gaan of de situatie veilig is, gaat de sergeant in zijn eentje polshoogte nemen en keert met één van de gewonden terug. Daarop halen de brancardiers de overige twee gewonden op. De actie slaagt wonderwel. Ze keren behouden terug bij hun regiment en de gewonden krijgen de verzorging, die hen toekomt.
Onderscheiding
Direct na de oorlog rapporteert de Canadese brigadegeneraal Jean Victor Allard: 'The skill and leadership displayed by sergeant Rylaarsdam on this occasion was characteristic of his conduct on numerous occasions during the liberation of the Netherlands. His gallantry and devotion to duty have always been of the highest standard and earned for him the greatest admiration and respect of all who know him.' Het was voor de Nederlandse regering aanleiding om Pleun te onderscheiden met het Bronzen Kruis voor moedig en beleidvol optreden bij de bevrijding van bezet Nederland.
Sociaal
Sergeant Pleun Rylaarsdam trekt verder naar het noorden Nederland in en helpt mee aan de bevrijding van zijn vaderland. Na de oorlog keert hij terug naar Canada en werkt in de familieboerderij in Vega, Alberta. Op 28 juli 1971 overlijdt Pleun Adrian Rylaarsdam, getrouwd en vader van een dochter en zoon. Hij is maar 53 jaar oud geworden. De Canadese Nederlander was een sociaal bewogen familieman, die als twintiger besloot zijn vaderland van de tirannie te bevrijden. Pleun Adrian ligt begraven op het Neerlandia Cemetery in Alberta, Canada.
Schenking
Het bewogen verhaal over Pleun Adrian Rylaarsdam kreeg deze krant te horen van oorlogsonderzoeker Maarten Koudijs uit Silvolde. Bij zijn speurwerk voor het boek 'Opdat wij niet vergeten' kwam hij in contact met Deb, de dochter van Pleun, in Canada. Zij was blij verrast en graag bereid het levensverhaal van haar vader te delen. Onlangs ontving Maarten documenten, foto's en legerattributen van sergeant Pleun. De dochter vindt dat het een plaats moet krijgen in een Achterhoeks archief samen met het relaas van de oorlogsbelevenissen als herinnering aan het heldhaftig optreden van haar vader. Koudijs schenkt het in bruikleen aan de Oudheidkundige Vereniging Gemeente Gendringen.