Bijzondere en indringende levenservaring
VARSSEVELD - Afgelopen vrijdag vond de Veteranendag Oude IJsselstreek plaats. Burgemeester Otwin van Dijk heette de veteranen van harte welkom in de Grote Kerk. Na zijn toespraak volgde een ceremonie bij het oorlogsmonument aan de Pr. Irenestraat. Bij terugkomst in de kerk sprak kapitein-arts b.d. Linda Hiddink uit Varsseveld haar mede-veteranen en andere aanwezigen toe. Hieronder een verkorte weergave van haar indringende speech.
"Na het behalen van mijn artsenbul ben ik in 2005 beroepsmilitair geworden bij de Koninklijke Landmacht. Daar heb ik vier en een half jaar gediend. Veertien jaar geleden ging ik op uitzending naar Afghanistan. Om mijn bijdrage te leveren aan de wederopbouwmissie die een oorlog bleek te zijn. Samen met de collega's van het geneeskundig bataljon vlogen we naar Uruzgan waar Kamp Holland was opgericht.
Als arts was ik 24 uur per dag, iedere dag van de week oproepbaar. Bij alles wat ik deed kon ieder moment de portofoon gaan met de melding dat er één, drie of zeventien gewonden onderweg waren.
Aan de poort deden we een medische triage en besloten we al dan niet om iemand in ons ziekenhuis op te nemen.
In een oorlogssituatie is er niet maar één waarheid, er is niet maar één juiste manier. Goed en kwaad, dader en slachtoffer… het ligt vaak dichter bij elkaar dan je zou willen. En een oorlog legt dat messcherp aan de oppervlakte.
Ik realiseer mij dat wij, als veteranen, daardoor allemaal met dilemma’s te maken hebben gehad in de uitoefening van ons vak.
Staat het vechten voor vrede wel in verhouding met het aantal slachtoffers die erbij vallen? Creëren we door onze aanwezigheid met geavanceerde medische mogelijkheden geen valse hoop?
Samad Jan
Een van mijn eerste patiënten was Samad Jan, een Afghaanse militair met veel schot- en scherfwonden waarbij ook een urineleider was geraakt. Bij één van de benodigde operaties is een kunstmatige uitweg voor zijn urineleider aangelegd, een urostoma zoals dat heet. Na bijna een maand intensieve zorg kon deze zachtmoedige man uiteindelijk ons hospitaal verlaten.
Op mijn laatste werkdag van de uitzending werd er een ernstig zieke, broodmagere man met hoge koorts binnengebracht. Ik ging hem onderzoeken en hij zei dat hij mij kende. Ik antwoordde dat hij mij waarschijnlijk verwarde met een andere collega. Toen noemde hij nogmaals zijn naam en liet mij zijn rug zien met het urostoma… Hij was het!
Hoge koorts
De stomaopening was afgeplakt met een viezig, oud boterhamzakje en pleistertape en was duidelijk ontstoken. Daar had hij de hoge koorts dus door.
Samad Jan vertelde mij het droevige verhaal dat hij, thuisgekomen als gewonde militair, geen inkomen meer binnenbracht voor zijn familie. Geen bijdrage in de pot betekent niet mee-eten uit de pot. Hij moest elke dag maar hopen dat er een restje voor hem overbleef. Met veel hoop kwam hij deze tweede keer naar ons ziekenhuis. En nu stond ik met lege handen. Want deze nazorg - een levenslange bevoorrading van stomamateriaal en gespecialiseerde verpleegkundige zorg - konden we hem niet bieden. Om hiermee geconfronteerd te worden op de laatste dag van mijn uitzending was een bittere pil. Het heeft lang geduurd om het gevoel dat je meer schade hebt berokkend dan goed hebt gedaan, kwijt te raken.
Bermbom
Ik wil jullie ook vertellen over de arme Hazara-man (etnische Sjiitische minderheid die vervolgd en uitgemoord wordt door de Taliban) met scherfverwondingen aan beide handen en binnenzijden van zijn bovenbenen. Het verhaal was dat hij zijn akkertje aan het bewerken was en er plotseling iets ontplofte. Hij had echter typisch de verwondingen van een ongeluk van iemand die in hurkzit knutselt aan een geïmproviseerde bermbom, bedoeld om ‘onze jongens’ uit te schakelen. Behandelden we deze man? Ja! Je helpt, zonder aanziens des persoons.
Later hoorden we dat hij inderdaad door de Taliban onder druk was gezet om een explosief te bouwen. Hij zou dan voorlopig met rust gelaten worden en ook nog twee grote zakken rijst krijgen. Voldoende om de winter mee door te komen. Deze vader kiest voor de garantie van veiligheid en het voeden van zijn vrouw en kinderen, om zo hopelijk weer een strenge winter te overleven. Kun je deze bermbombouwer dan nog een dader noemen?
Uitgehuwelijkt
Zoals sinds afgelopen zomer pijnlijk duidelijk is geworden onder het verstevigde Taliban-bewind hebben meisjes en vrouwen in Afghanistan weinig aanzien. Daarom was het uitzonderlijk dat een vader zich op een dag aan de poort meldde met zijn ernstig zieke 13-jarige dochter. Zij hadden drie lange dagen gereisd om naar ons hospitaal te komen. Het meisje bleek tijdens de operatie een geperforeerde blindedarm te hebben. Ze is door het oog van de naald gekropen. Vader waakte al die tijd trouw aan haar bed. We waren onder de indruk van zijn toewijding.
Toen het meisje zo ver was opgeknapt dat terugkeer naar huis mogelijk was, werd zij steeds verdrietiger. Wat bleek? Ze was kort voor de blindedarmontsteking uitgehuwelijkt aan een 44-jarig stamhoofd en de ruime bruidsschat was al betaald. Vader had dus een plicht jegens die man om zijn dochter goed af te leveren.
We hebben haar leven gered, maar wat voor een leven diende zich daarna aan voor haar?
U hoort, mijn dilemma’s betroffen Afghaanse gewonden. Dat is een keuze, ik heb bewust niet verteld over mijn ervaringen met de Nederlandse en geallieerde gewonden in verband met eventuele herleidbaarheid. Maar ik kan u vertellen: iedere aankondiging dat er een helikopter of voertuig met gewonde collega’s aankwam, zette al mijn zintuigen op scherp en maakte een enorme vechtlust in me los om hen te helpen. De blik in de ogen van de stoffige, bezwete gezichten van de mannen die in gevechtssituaties waren geraakt, vergeet ik nooit meer.
Trots
Voor u staat een veteraan die heeft gedaan wat zij kon, die nog steeds met dilemma's worstelt, die samen met haar geneeskundige collega's de plicht heeft vervuld en die, ondanks de sporen die de uitzending nalaat, deze bijzondere en indringende levenservaring niet had willen missen. Mag ik met gepaste bescheidenheid zeggen dat ik er trots op ben veteraan te zijn?"