Joods verleden van Terborg herdacht

11 maart 2023, 11:16

TERBORG - Met een struikeldrempel, een lezing en een expositie besteedt de Stichting Struikelstenen Gemeente Oude IJsselstreek ruim aandacht aan het joods verleden in Terborg. Nabestaanden uit de hele wereld reizen af om op woensdag 22 maart de activiteiten bij te wonen.

Door Marcel van Berkum

Organisator namens de stichting is Aggie Daniëls. "In augustus 2021 hebben we in Terborg 18 struikelstenen laten leggen op adressen waar 18 joodse mensen hebben gewoond, die door de naziterreur de oorlog niet hebben overleefd. Vanwege de reisbeperkingen in coronatijd konden toen veel nabestaanden niet aanwezig zijn. Vorig jaar zijn er ook struikelstenen gelegd in Varsseveld en Westendorp. Naast de struikelstenen hebben we bedacht op drie plaatsen in de gemeente zogenaamde struikeldrempels te plaatsen. Het zijn gedenkplaten met informatie over de verdwenen joodse gemeenschap op de plek waar een synagoge heeft gestaan." In Varsseveld is vorig jaar tevens een struikeldrempel onthuld op het Kerkplein. In Terborg stond een synagoge aan de Silvoldseweg en daar komt nu ook een gedenkplaat te staan.

Synagoge
In 1901 was de plechtige inwijding van de synagoge voor de joodse gemeenschap in Terborg, Silvolde en Varsseveld. In 1940 kregen de joden van de Duitse bezetters een vergaderverbod en stond het gebouw noodgedwongen leeg. De thorarollen zijn uit het gebouw gered en particulier bewaard. Daags voor de bevrijding in 1945 is het synagogegebouw door een vliegtuigbom zwaar beschadigd. Na de oorlog is het herbouwd, maar van een bloeiende joodse gemeenschap was geen sprake meer door de moordpraktijken van de nazi's en het karakteristieke gebouw is later afgebroken.

Replica in Israël
Een vrijwel exacte kopie van deze synagoge staat sinds 2018 in Mevo Horon in Israël. Het is een initiatief van nakomelingen van Terborgse joden. Tijdens zijn zoektocht naar het verleden van zijn familie ontdekte Israeliër Pascal Pop de originele bouwtekeningen van de Terborgse synagoge. De herbouw in Israël is een eerbetoon aan zijn door de nazi’s vermoorde familieleden. De oorspronkelijke Terborgse thorarollen zijn, net als in 1901, met paard en wagen erheen gebracht. De geschiedenis van het gebouw en de joodse gemeente is op de struikeldrempel in Terborg te lezen en via een QR-code te beluisteren.

Onthulling
Nu de reisbeperkingen zijn opgeheven hebben familieleden uit Israël toegezegd op woensdag 22 maart naar Terborg te komen om hun voorouders te gedenken. De Stichting Struikelstenen Gemeente Oude IJsselstreek heeft een uitgebreid middag- en avondprogramma samengesteld. De genodigden en overige gasten verzamelen zich bij Grand Café Van Der Eem op het Sint Jorisplein en vertrekken vanaf 15.30 uur naar Silvoldseweg 22A waar de synagoge stond. De huidige bewoners van het adres verlenen alle medewerking. Na de onthulling door burgemeester Otwin van Dijk gaat het gezelschap naar de even verderop aan de Silvoldseweg gelegen joodse begraafplaats. Daar staat een monument ter nagedachtenis aan de in de Tweede Wereldoorlog vermoorde joden uit Terborg en Silvolde. Vervolgens wordt een bezoek gebracht aan de oude joodse begraafplaats, de zogenaamde Jodenberg, die normaal niet openbaar toegankelijk is. In het programma is er ook ruimte om, indien gewenst, daarna nog langs een deel van de Terborgse 'Stolpersteine' te wandelen.
Avondprogramma
Het avondprogramma is voor iedereen gratis toegankelijk. Om 18.30 uur gaan de deuren van evenementenlocatie Georgiuskerk open. De lezing met PowerPoint door Aggie Daniëls begint om 19.00 uur. Er is een tentoonstelling ingericht met historische foto's en documenten en de Terborgse formatie Balkanova verzorgt klezmer muziek.

Meer activiteiten
Dit jaar volgen er nog twee activiteiten van de Stichting Struikelstenen Gemeente Oude IJsselstreek. In april wordt er een struikeldrempel geplaatst aan de Kromme Elleboog in Gendringen. Als de Heuvelstraat in Silvolde gereed is voor bewoning komen er deze zomer drie struikelstenen te liggen voor Rosa, Ella en Godfried Wolf, die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord door de nazi's.

struikelstenen-oudeijsselstreek.nl