Boekpresentatie Theo Nijland, de man met de lange ladder

De lange leer: symbool van de vrijheid én voor de dood van Theo

MEGCHELEN - “Mijn opa, Theo Nijland, werd de man met de lange ladder genoemd. Opa hielp vluchtelingen tijdens de oorlog en overleed vlak voor de bevrijding. Maar wat er precies was gebeurd, was me niet duidelijk”, vertelt kleindochter Sabine Nijland. “Mijn vader Bennie vertelde niet veel, maar worstelde wel met die periode. Het hield me bezig en ik wilde uitzoeken wat er was gebeurd en vertellen over deze zwarte periode in onze familiegeschiedenis. De geschiedenis is tot leven gekomen in mijn boek.”

Door Joyce de Schepper

De weg naar vrijheid
Het verhaal speelt zich af in het Achterhoekse grensdorp Megchelen, een plattelandsdorp in de toenmalige gemeente Gendringen. Opa Theo Nijland heeft een timmerbedrijfje. Hij trouwt in 1930 met Lieske en ze gaan bij haar ouders inwonen in het Spiekhuus aan het riviertje De Lander. “Al snel worden er kinderen geboren, in 1931 Gert, en in 1932 Bennie, mijn vader. Daarna komen er nog tien kinderen. Gert en Bennie zijn veel bij hun vader in de werkplaats, en helpen mee als hun vader een lange houten ladder maakt. Een lange leer”, vertelt Sabine. Deze lange leer speelt een cruciale rol in het verhaal en de dramatische gebeurtenissen tijdens de laatste maanden van de oorlog. Vluchtelingen uit kamp Rees, een nabij Megchelen gelegen ‘werkkamp’ in Duitsland, komen in de laatste maanden van 1944 het riviertje De Lander over en er ontstaat een netwerk van vluchthelpers in en rondom Megchelen. “Opa Theo helpt met een aantal maten met zijn lange ladder veel vluchtelingen uit kamp Rees het water over. Daarmee werd de lange leer het symbool van bevrijding, maar tegelijkertijd het symbool voor de dood, voor Theo zelf. Hoe? Dat wordt duidelijk in mijn boek.”

Crisis, oorlog en wederopbouw
Sabine begon tien jaar geleden aan haar boek. “Nadat ik voor de tweede keer keelkanker kreeg, zocht ik contact met mensen die me meer konden vertellen over het leven in oorlogstijd. Ik werd steeds nieuwsgieriger. Niet alleen naar de oorlogsperiode, maar ook naar periode daarvoor, de crisisperiode vanaf de dertiger jaren. Ik vroeg me niet alleen af hoe dat was voor mijn familie, maar ook hoe de inwoners van Megchelen de oorlogsperiode ervaarden en daarna de bevrijding temidden van afgebrande boerderijen. Hoe ging het met oma na het overlijden van haar man, hoe overleefde ze deze enorme tragedie? Hoe ging ze om met haar intens verborgen verdriet waar ze nooit over sprak. Gaandeweg ontstond een boek over de crisisjaren, de oorlogsjaren en de wederopbouw. De gruwelijkheden van de oorlog, de zware verliezen en het intense verdriet zijn lang verzwegen. De verhalen zijn nu verteld. Het boek geeft een beeld van de mensen die onder zeer moeilijke omstandigheden (over)leefden.”

De piep laeg
Theo Nijland, de man met de lange ladder is overigens niet het eerste boek van Sabine. “Vanuit mijn functie als pastor en geestelijk verzorger schreef ik twee boekjes voor uitvaarten, rouw en verliesverwerking Om Wie Jij Bent en Uw weg, mijn weg. Aanvankelijk was het niet mijn bedoeling om een derde boek te publiceren, maar het schrijven liep uit de hand.” Sabine was dan ook verrast toen Derk-Jan Rouwenhorst en Geert Wendt van Achterhoek Uitgevers het de moeite waard vonden om er een prachtig boek van te maken. De uitgevers vinden dat Sabine een geschiedenis uit deze streek op een bijzonder persoonlijke manier heeft beschreven waarbij het gebruik van Achterhoeks dialect het authentieke karakter versterkt. De 32 fotopagina’s ondersteunen de tekst die daardoor nog een extra dimensie krijgt. Achterin het boek staat een uitgebreide bronvermelding. Mocht de lezer struikelen over woorden als fiemeleg of de piep laeg, dan kan hij achterin de woordenlijst raadplegen. Het boek is voor 24,95 te verkrijgen in diverse boekhandels en via de site van Achterhoek Uitgevers.

Boekpresentatie
Vorige week zaterdag was de boekpresentatie in -hoe kan het ook anders- Zaal ter Voert in Megchelen. Frans Miggelbrink praatte de drukbezochte middag aan elkaar. Peter van Toor van de Oudheidkundige Vereniging hield een indrukwekkend verhaal over Kamp Rees en de bevrijding van Megchelen. Ook de familie Nijland was actief betrokken bij de presentatie. Sabine’s oudste zus Miriam las het gedicht ‘Vertel jij dan mijn verhaal…’. “Een gedicht waarmee het boek begint en illustratief is voor het verhaal dat opa en oma tot leven heeft gewekt”, zo zegt ze. “En daarmee dat van de hele dorpsgemeenschap. Er zijn maar liefst 1700 gevluchte dwangarbeiders gered. Stelt u zich eens voor,” zegt ze, “Mensen die in het diepste geheim ergens moesten verblijven, gevoed en gekleed moesten worden… Opa
Theo was een zzp-er met tien kinderen, maar nam het risico!” Kleinzoon René las de proloog uit het boek voor dat begint met ‘t Ni-je bruurke is geboren. Het kind werd geboren in het kippenhok en krijgt de naam van zijn vader: Theo. Ter afsluiting nemen familieleden de eerste boeken in ontvangst. Ontroerd. “Opa Theo en oma Lieske voelen heel dichtbij.”